Nieuwe publicaties in tijdschrift Bestuurskunde

Onlangs zijn meerdere artikelen gepubliceerd in het Tijdschrift Bestuurskunde, met bijdragen van leden van het Toezicht met Gezag team.

Responsief toezicht als vak: strategisch balanceren tussen meervoudige belangen (Judith van Erp, Martijn van der Steen en Rick Stegeman)

In dit artikel verkennen Judith van Erp, Martijn van der Steen en Rick Stegeman de dilemma’s waarmee een responsieve toezichthouder wordt geconfronteerd aan de hand van casussen uit de Nederlandse toezichtspraktijk. Van toezichthouders wordt verwacht dat zij responsief zijn richting de veelheid aan ‘publieken’ waarmee zij te maken hebben. Tegelijkertijd kunnen pogingen om responsief te zijn leiden tot verlies van legitimiteit bij bepaalde publieken, wanneer andere basiswaarden van toezicht onder druk komen te staan. Met praktijkvoorbeelden als uitgangspunt onderzoeken de auteurs hoe toezichthouders succesvol kunnen opereren binnen dit spanningsveld.

Het artikel maakt deel uit van een themanummer over maatschappelijk responsief toezicht. De centrale vraag in dit nummer is hoe toezichthouders een goede balans kunnen vinden tussen maatschappelijk responsief toezien op publieke belangen (proactief, gericht op maatschappelijke kansen en risico’s) en het aanpakken van handhavingstekorten (reactief, gericht op onder toezicht staanden). In de artikelen wordt deze balans vanuit verschillende invalshoeken verkend, waarbij elk artikel bijdraagt aan het streven om het concept van maatschappelijk responsief toezicht verder te verdiepen en te concretiseren.

Het artikel is hier openbaar beschikbaar.

Ontwikkeling van responsieve toezichtpraktijken in de jeugdzorg (Meike Bokhorst en Maud Temmen)

Dit artikel onderzoekt hoe toezichthouders hun werkwijzen aanpassen onder maatschappelijke en politieke druk, veroorzaakt door schokkende incidenten en structurele misstanden in gezinnen, pleegzorg en jeugdzorginstellingen. Het analyseert via het Multiple Streams Framework hoe incidenten een ‘window of opportunity’ creëren voor responsieve toezichtpraktijken. Behalve meer, strenger en sneller toezicht zien we na schokkende incidenten en structurele misstanden ook aanpassingen in de werkwijze, de taken en prioriteiten van het toezicht. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd is responsiever gaan werken door meer aandacht te besteden aan individuele klachten en de ervaringen van cliënten. De rol van ervaringsdeskundigen is toegenomen, maar het blijft lastig om signalen van kwetsbare jongeren tijdig op te vangen. Maatschappelijke controleurs kunnen daarbij een belangrijke rol spelen door systeemfouten in het publieke debat aan te kaarten. De inspectie kan klachten, ervaringsverhalen en inbreng van maatschappelijke controleurs beter benutten om structurele problemen sneller te signaleren en effectiever te agenderen. Ondanks verbeteringen blijven veel lessen na incidenten zich herhalen, wat de vraag oproept of er voldoende aandacht is voor de voorwaarden waaronder organisaties, inspecties en de politiek leren van incidenten en misstanden.  Het artikel is hier openbaar beschikbaar.

Maatschappelijk responsief toezicht in tijden van handhavingstekorten (Meike Bokhorst, Peter van der Knaap, Haiko van der Voort en Mirjan Oude Vrielink)

Toezicht moet eraan bijdragen dat maatschappelijke waarden worden beschermd en doelen worden bereikt. Responsiviteit en reflectiviteit gelden daarbij als belangrijke voorwaarden. Toezichthouders kunnen de effectiviteit van het toezicht zelf en van hun terugkoppelfunctie vergroten door oog te hebben voor en rekening te houden met de belangen en gedragsreacties van de doelgroep en andere betrokkenen, én de betekenis daarvan voor wetgeving en toezicht te overdenken. Tegelijkertijd kan een te afstandelijke houding van toezichthouders leiden tot handhavingstekorten door een inadequaat, op de ‘papieren werkelijkheid’ gericht toezicht. Dit leidt tot een duidelijke roep voor meer politieke grip op toezichthouders, gericht op een striktere normhandhaving. Dit artikel gaat in op de vraag welke balans tussen responsief en reflectief toezien op publieke belangen én normhandhaving wenselijk is en hoe daarop gestuurd kan worden. Aan de hand van een historisch overzicht en de dimensies ‘tijd’ en ‘taakopvatting’ bespreekt de redactie conceptuele inzichten uit de vier artikelen van het themanummer. Het artikel is hier openbaar beschikbaar.

(Photo: @iStock / Moyo Studio)