Essay 3: Bronnen van Gezag

Inspecties en markttoezichthouders oefenen publiek gezag uit. Het bewaken van veiligheid, van kwaliteit van producten en dienstverlening, en van eerlijke transacties, vervult een belangrijke waarborgfunctie in de samenleving en raakt burgers en bedrijven rechtstreeks. Toezichthouders nemen ingrijpende, en niet zelden ook controversiële beslissingen, in een samenleving die steeds verder gepolitiseerd en gemediatiseerd is. Niet voor niets hebben toezichthouders vaak het woord ‘autoriteit’ in hun naam.

Maar wat maakt een inspectie of markttoezichthouder daadwerkelijk een ‘autoriteit’? Waaraan ontlenen zij gezag?

Essay 3: Bronnen van gezag

Traditioneel is het gezag van toezichthouders juridisch, rationeel en technocratisch. In onze ‘geëmotioneerde netwerksamenleving’ is dat echter niet voldoende voor maatschappelijke autoriteit. Gezag en vertrouwen worden niet alleen verdiend door professioneel toezicht te houden op naleving van de wet: het gaat ook om de beelden die het publiek daarbij heeft, zo merkte de Inspectieraad in 2020 op. Met andere woorden, echt ‘gezag’ ontstaat pas als de toezichthouder zijn bevoegdheden in de ogen van het publiek effectief inzet voor publieke waarden. Een gezaghebbende toezichthouder krijgt meer gedaan met minder moeite, omdat er naar hem wordt geluisterd.