Publieke toezichthouders, inspecties en markttoezichthouders, zijn belangrijke spelers in het borgen van maatschappelijk vertrouwen in markten en diensten. Toezichthouders controleren de kwaliteit en veiligheid van producten en diensten en zorgen dat markten goed en eerlijk werken.

Het gezag van publieke toezichthouders is essentieel voor de aanvaarden van beslissingen door onder toezicht staande instanties en burgers. Berustte dit gezag in het verleden vooral op deskundigheid en de wettelijke regels, tegenwoordig kunnen toezichthouders zich niet alleen op de wet beroepen maar moeten ze ook maatschappelijk gezien gezaghebbend zijn.

Dat alles gebeurt in een in een mediagestuurde en pluriforme netwerksamenleving, waarin de maatschappelijke complexiteit maakt dat veel van het werk dat inspecties doen inherent omstreden en gepolitiseerd is. In veel situaties is het niet mogelijk om een zwart-wit oordeel te geven, maar gaat het om het handelen temidden van ambiguïteit, onzekerheid en dilemma’s. Deskundigheid wordt betwist, toezichthouders krijgen meer tegenspraak en ze moeten zich beter verantwoorden. Hun reputatie wordt sterker bepaald door hun probleemoplossend vermogen, de manier waarop ze in de media worden neergezet, en de procedures waarmee ze hun toezicht uitvoeren.

Onderzoeksvraag

Dat roept de vraag op hoe we publiek gezag van inspecties kunnen begrijpen, wat voor publiek gezag de bepalende factoren zijn, en wat toezichthouders kunnen doen om hun publiek gezag te vergroten. Het project Toezicht met Gezag doet hier onderzoek naar.

We onderzoeken hoe reputatie, onder andere door media-aandacht, wordt gecreëerd; wat toezichthouders doen om hun reputatie (en de beelden daarvan bij andere partijen) te beïnvloeden, en wat het effect is van reputatie van toezichthouders op naleving van onder toezicht gestelde organisaties. Het doel van dit onderzoek is om zowel wetenschappelijk inzicht te vergaren als praktische handelingsperspectieven te ontwikkelen, waarmee toezichthouders hun gezag en reputatie kunnen baseren op effectiviteit, empathie en rechtvaardigheid naast deskundigheid.

Partners en financiering

Toezicht met Gezag is een project van de Universiteit Utrecht, departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap, en de Erasmus Universiteit, School of Social and Behavioral Sciences (zie: Team), in samenwerking met een aantal inspecties en markttoezichthouders (zie: Consortium). Het project is gefinancierd door NWO en de Inspectieraad in het Nationale Wetenschapsagenda-programma Vernieuwing van Toezicht.